Tarihi Karia Bölgesi'nin en önemli yerleşim alanlarından birisi olan Muğla’nın Menteşe ilçesindeki kentsel SİT alanı içinde yer alan tarihi Muğla evlerinin çift kanatlı giriş kapılarında yer alan el şeklindeki kapı tokmakları ve kapı tokmaklarının üzerine yapılmış şekiller ziyaretçilerin ilgisini çekiyor.
Muğla’nın tarihi kapılarını bugüne kadar çektiği yüzlerce fotoğrafla ölümsüzleştiren Mimar Merve Duran, Muhabirimiz Kenan Gürbüz’e Muğla'nın tarihi kapı tokmaklarının temsil ettikleri kültür ve yaşam biçimiyle beraber yok olmak üzere olduğuna işaret ederek şunları söyledi:
“Muğla kapı tokmakları 18. ve 19. yüzyıl Osmanlı kapı halka ve tokmakları kültürünün bir devamı olarak görülüyor. Tarihi Muğla evlerinin girişini süsleyen kapılardaki kadın eli şeklindeki tokmaklar gelen misafirlerin cinsiyetini de kapının çalış şekline göre gösteriyordu.
Eğer kapı tokmağı iki defa vurursa gelen misafirin kadın, 3 defa tokmak kapıya vurursa erkek olduğu anlaşılırdı. Ya da iki tokmaklı kapılardaki tokmaklardan büyük olan ana tokmaktan ses geliyorsa gelen misafirin erkek, ses daha küçük tokmaktan geliyorsa gelen misafirin kadın olduğu anlaşılırdı.”
YAKLAŞIK 200 YILLIK GEÇMİŞE SAHİP
Özellikle Muğla’nın Saburhane bölgesindeki evlerde görülen kapı tokmaklarının yaklaşık 200 yıllık bir geçmişe sahip olduğuna işaret eden Mimar Duran, şu bilgileri paylaştı:
“Muğla’daki kapı tokmaklarının demir, bronz ve pirinç malzemeden dövme ve döküm tekniği ile yapıldığını söyleyebiliriz. Kapılardaki tokmakların büyük bir bölümü 18-19. Yüzyıl Osmanlı dönemine ait. Kapılarda yer alan tokmaklar çift ya da tek kanatlı kapılarda tek ya da çift olarak monte ediliyorlar. Her tokmağın sesi ve boyutu ev sahibinin isteğine göre yapılır. İki tokmaklı kapılardaki tokmakların çıkardıkları seslere göre farklı mesajların verildiğini biliyoruz. Büyük olan ana tokmaktan ses geliyorsa gelen misafirin erkek, ses daha küçük tokmaktan geliyorsa gelen misafirin kadın olduğu bilgisine sahibiz. Muğla kapı tokmaklarının büyük bir bölümünde bir kadın elinin bilekten itibaren görünecek şekilde tasarlanmıştır. Döküm tekniğiyle yapılmış bu kalıpların yanı sıra dövme tekniğiyle yapılmış, sayıca daha az olan ördek, halka ve farklı motiflerde kapı tokmaklarını da görebiliriz. Muğla’nın 19. yüzyıl sivil mimarisinde, kültüründe ve sosyal yaşamında önemli bir yere sahip olan kapı tokmaklarının geleceğe taşınması ve korunması çok önemli”
