Akdeniz Koruma Derneği (AKD), nesli tehlike altındaki Akdeniz keşiş fokunun izlenmesine yönelik fotokapan kameralarıyla gerçekleştirdiği gözlemler sırasında, yeni doğan bir fok görüntüsünü kaydetti. Doğu Akdeniz’de sayıları giderek azalan ve kıyılarımızda birçok tehdit ile karşılaşan bu türün neslinin devamı adına bu görüntüler umut verici bir gelişme olarak değerlendirildi.
Türkiye kıyılarında genellikle Ekim-Kasım aylarında doğum yaptığı bilinen Akdeniz keşiş fokuna yönelik olarak, 2024 yılı Kasım ayında AKD tarafından kaydedilen görüntülerde, sağlıklı bir dişi yavru fok ve yetişkin anne fok yer alıyor. Bu görüntüler, AKD'nin 2017 yılından bu yana izleme yaptığı Gökova Körfezi'ndeki bir kıyı mağarasında elde edildi.
Çalışmalar 2016 Yılında Başladı
Bugün dünya genelinde yaklaşık bin Akdeniz keşiş foku (Monachus monachus) bulunduğu biliniyor. Akdeniz keşiş foku, Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği'nin (IUCN) Kırmızı Listesi'ne göre dünya çapında "Hassas (Vulnerable-VU)" olarak sınıflandırılırken, Doğu Akdeniz'deki popülasyon hâlâ "Nesli Tehlike Altında (Endangered - EN)" olarak değerlendirilmektedir. Akdeniz Koruma Derneği, 2016 yılında Muğla'da yer alan Gökova Körfezi Özel Çevre Koruma Bölgesi'nde foku izlemeye ve koruma çalışmalarına başlamıştır.
İzleme Çalışmaları Bakanlıklar Desteği ile Yürütülüyor
2019 yılından itibaren Foça, Fethiye-Göcek, Datça-Bozburun ve Kaş-Kekova Özel Çevre Koruma Bölgelerinde, türün yıl boyunca hangi dönemlerde ve ne sıklıkla kıyı mağaralarını üreme ya da dinlenme amacıyla kullandığını belirleme çalışmalarına başlanmıştır. Ayrıca, bu mağaraları kullanan bireylerin tanımlanması da hedeflenmektedir. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile Tarım ve Orman Bakanlığı'nın desteğiyle yürütülen izleme çalışmaları, türün korunmasına yönelik önemli veriler sağlamaktadır. Bu bilgiler, kamu kurumlarına raporlanarak gerekli koruma önlemlerinin alınmasına yardımcı olmaktadır. Dernek, aynı zamanda öğrencilere ve yerel halka yönelik farkındalık ve eğitim programları düzenleyerek ekosistem bilincini ve doğa koruma sorumluluğunu artırmayı amaçlamaktadır.
Fokların Yaşam Alanları Belirleniyor
22 Mart Dünya Fok Günü vesilesiyle türün korunmasının önemine dikkat çeken Akdeniz Koruma Derneği Bilimsel İzleme Uzmanı Dr. Ezgi Saydam, "Gökova Körfezi'nden Kaş'a kadar uzanan kıyı şeridinde yürüttüğümüz bilimsel izleme çalışmaları sayesinde, fokların hangi mağaraları üreme ve dinlenme amaçlı kullandığını belirliyoruz ve bu alanların daha etkili korunması için çalışmalar yapıyoruz. Özellikle doğum sonrası ilk 4-5 ay yavrular için kritik bir dönemdir. Bu dönemde doğum mağarası ve çevresi, yavrunun hayatta kalabilmesi için herhangi bir tehditle karşılaşmamalıdır." diye aktardı.
Yaşam Alanları Tehdit Altında
Akdeniz keşiş fokunun yaşam alanları, kıyı şeridindeki kontrolsüz yapılaşma nedeniyle habitat kaybı ve fokların doğum, yavru bakımı ve dinlenmek için kullandığı mağaralarda rahatsız edilmesi gibi tehditlerle karşı karşıyadır. İnsan baskısı nedeniyle, bu kısıtlı sayıdaki mağaraları terk etmek zorunda kalan Akdeniz keşiş fokunun, zaman zaman balıkçılıkla olumsuz etkileşimlere girdiği de biliniyor. Av araçlarına zarar verdikleri veya av aracına yakalanan türleri tükettikleri için balıkçılar tarafından kasıtlı olarak öldürülebilmekte ve balıkçılık av araçlarına hedef dışı av olarak yakalanan yavru ve genç foklar, boğularak hayatını kaybetmektedir. Diğer tehditler arasında aşırı avcılık nedeniyle besin kaynaklarının azalması, deniz ortamına giren kirleticiler, salgın hastalıklar, toksik alg patlamaları ve iklim değişikliği yer almaktadır. Bu nedenle, Dernek tarafından kaydedilen yavru fok görüntüleri, türün neslinin devamı açısından büyük önem taşımaktadır.
